Türkiye’de hukuk eğitimi ve hukuk mesleklerine erişim uzun yıllardır tartışma konusudur. Artan hukuk fakültesi sayısı, mezun sayısındaki patlama, meslek kalitesine yönelik endişeler ve sınav sistemine duyulan ihtiyaç sonucunda, 2020 yılında 7188 sayılı Kanun ile "Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı" getirildi. Ancak sınavın kapsamı, amacı, uygulanma süreci ve etkileri kamuoyunda hâlâ yoğun biçimde tartışılmaktadır. Bu makalede, bu sınavın gerekçesi, eleştirileri, destekleyen görüşler ve geleceğe dair beklentiler bütüncül şekilde ele alınacaktır.

1. Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı Nedir?

Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı, Türkiye’de avukatlık, hâkimlik, savcılık ve noterlik gibi hukuk mesleklerine girmek isteyen hukuk fakültesi mezunlarının staja başlamadan önce girmeleri gereken ve başarılı olmaları durumunda mesleki sürece dahil olabilecekleri bir yeterlilik sınavıdır.

İlk uygulama: 2024 yılında yapılması planlanmış, ancak çeşitli teknik gerekçelerle 2025 yılına ertelenmiştir.

Kapsamına giren meslekler:

• Avukatlık stajı
• Hâkim ve savcı yardımcılığı
• Noterlik stajı

2. Sınavın Getirilme Gerekçeleri

2.1. Kaliteyi Arttırmak

Türkiye’de 2024 itibarıyla 90’a yakın hukuk fakültesi bulunmaktadır ve her yıl 20 binden fazla hukuk öğrencisi mezun olmaktadır. Bu sayı, meslek kalitesini ve rekabeti olumsuz etkilediği gerekçesiyle eleştirilmekteydi.

2.2. Eğitimdeki Farklılıkları Dengelemek

Devlet ve vakıf üniversiteleri arasında eğitim düzeyi ve standartları bakımından ciddi farklar bulunmaktadır. Sınav, bu farkları dengelemek ve asgari yeterlilik sağlamak amacıyla önerildi.

2.3. Avrupa ile Uyum

Avrupa’da birçok ülkede benzer mesleki yeterlilik sınavları mevcuttur. Türkiye’nin bu modeli benimsemesi, AB uyum süreci bağlamında da bir adımdır.

3. Tartışmalar ve Eleştiriler

3.1. Eğitim Kalitesine Çözüm Değil

Eleştirenler, sınavın esas sorunun yani eğitim kalitesizliğinin üstünü örttüğünü savunmaktadır:

“Hukuk fakültelerinin niteliği artırılmadıkça, sadece sınavla sorun çözülmez.”

3.2. Eşitsizlik Sorunu

Sınav, ekonomik ve sosyal durumu daha iyi olan öğrenciler için avantaj sağlayabilir. Özel ders, kurs ve kaynaklara erişimi olan öğrencilerin sınavda daha başarılı olacağı eleştirisi sıklıkla yapılmaktadır.

3.3. İstihdam Sorunu Değişmeyecek

Sınav, avukat sayısının artmasını sınırlasa bile hâkimlik/savcılık kontenjanları sınırlı olduğu için, hukuk mezunlarının istihdam sorunu devam edecektir.

3.4. Mezunlara Psikolojik Yük

Öğrenciler, fakülteyi bitirmeden bile sınav stresine kapılmaktadır. "Bir sınavı geçemezsem mesleğe adım bile atamam" korkusu, psikolojik baskı oluşturmaktadır.

4. Savunulan Yönleri

4.1. Nitelikli Meslek İnsanları

Sınavın savunucuları, bu uygulamanın özellikle avukatlık mesleğinin itibarını koruyacağını ve niteliksiz hukukçuların sistem dışında kalacağını savunur.

4.2. Diploma Yeterli Olmamalı

Bazı hukukçulara göre, yalnızca üniversite diploması ile mesleğe giriş modern hukuk dünyasıyla bağdaşmaz. Nitelikli sınavlar, adalet hizmetlerinin kalitesini artırır.

4.3. Hakimlik Sınavları ile Tutarlılık

Zaten hali hazırda hâkimlik/savcılık sınavına giren adaylar için, bu sınavın getirisi büyük bir değişiklik değildir; sadece yeterliliği bir adım önceye çekmektedir.

5. Hukuk Eğitimi ve Fakülte Sayısı Tartışması

• Hukuk mesleklerine giriş sınavı tartışması, doğrudan hukuk fakültelerinin sayısı ve niteliği tartışmasına da bağlanmaktadır.
• Akademik kadrosu yetersiz, staj olanakları zayıf ve fiziki şartları yetersiz fakültelerin açılması, hukuk eğitiminin içeriğini zayıflatmaktadır.
• Hukuk mesleklerine giriş sınavı, bu yapısal sorunu tek başına çözemez, ancak mezun sonrası filtre görevi görebilir.

6. Geleceğe Dair Beklentiler ve Öneriler

6.1. Sınav İçeriği

• Sınav, sadece bilgiye değil, hukuki muhakeme ve etik farkındalık gibi niteliklere dayalı olmalıdır.
• Çoktan seçmeli yerine uygulamalı vaka soruları daha doğru ölçüm sağlayabilir.

6.2. Eğitimle Uyum

• Hukuk fakültelerinin müfredatları sınav sistemine göre şekillendirilmemeli; tersine hukuk fakülteleri çağdaş ihtiyaçlara göre yenilenmeli.
• Klinik eğitim, adliye stajları ve uygulamalı çalışmalar yaygınlaştırılmalı.

6.3. Süreklilik ve Denetim

• Sınav sadece bir defalık değil, şeffaf, düzenli ve bağımsız bir yapıyla sürdürülmelidir.
• Sınavı yapacak kurul ya da otorite, siyasi etkilerden uzak tutulmalıdır.

SONUÇ

Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı, Türkiye'de hukuk mesleklerinin geleceğini doğrudan ilgilendiren bir dönüşüm hamlesidir. Sınav, olumlu yönleriyle nitelik ve liyakatı destekleyebilir; ancak yapısal reformlarla desteklenmeden uygulandığında eşitsizlikleri ve mağduriyetleri artırma riski taşımaktadır. Bu nedenle, hukuk eğitiminin niteliği, mesleki uygulamaların kalitesi ve adil sınav süreçleri birlikte ele alınmalı; hukuk meslekleri çağın gerekliliklerine uygun, adalet duygusunu yansıtan bir zeminde şekillenmelidir.

KAYNAKÇA

Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı.

“Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı Hakkında Bilgilendirme.”

https://www.adalet.gov.tr
(Erişim Tarihi: Haziran 2025)

Resmî Gazete – 24 Ekim 2019, Sayı: 30928

7188 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/10/20191024-6.htm

Türkiye Barolar Birliği (TBB).

“Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı Üzerine Görüşler.”

https://www.barobirlik.org.tr

Özbek, Veli Özer (2022).

Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı ve Türk Hukuk Eğitimi Üzerine Eleştiriler.

İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 80(1), 65–90.

Akbulut, Bülent (2021).

Hukuk Eğitimi, Kalite ve Giriş Sınavları Üzerine Düşünceler.

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26(2), 221–240.

Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Verileri (2024).

Türkiye’de Hukuk Fakültesi Sayıları ve Öğrenci Kontenjanları.

https://istatistik.yok.gov.tr

Avrupa Konseyi – Venedik Komisyonu Raporları

Judicial Systems in Europe: Overview and Trends (2020).

https://www.coe.int

Turan, Ramazan (2023).

Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı’nın Eğitim ve Meslek Kalitesi Üzerindeki Olası Etkileri.

Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 27(1), 101–118.